Oswald Balzer – nasz patron!

Oswald Marian Balzer (1858-1933) – jeden z najznakomitszych polskich uczonych, historyk prawa i ustroju, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, dyrektor Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie, twórca i prezes Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej, wspaniały wykładowca akademicki i wychowawca wielu pokoleń historyków, wielki patriota polski i obrońca słowiańszczyzny.

Urodził się 23 stycznia 1858 roku w Chodorowie (w Galicji Wschodniej) w rodzinie austriacko-niemieckiej, gimnazjum ukończył we Lwowie i studiował na uniwersytetach lwowskim, jagiellońskim i berlińskim.

Habilitował się w wieku dwudziestu siedmiu lat na Uniwersytecie Lwowskim na podstawie dzieła Geneza trybunału koronnego, a w wieku trzydziestu dwóch lat był już profesorem zwyczajnym.

Wielką sławę wśród narodów słowiańskich przyniósł Balzerowi list otwarty do niemieckiego noblisty Teodora Mommsena (1887), który zarzucał Słowianom, że są „apostołami barbarzyństwa, którzy niemiecką pracę w Europie Środkowo-Wschodniej pragną pogrzebać w przepaściach swej dzikości”. Spokojna, błyskotliwa i znakomicie udokumentowana odpowiedź Balzera zaowocowała zaproszeniami do kilkudziesięciu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych, m.in. Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Akademii Umiejętności w Pradze, Petersburgu, Sofii, Zagrzebiu, Towarzystwa Naukowego w Warszawie, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Wilnie, Przemyślu. Pięć uniwersytetów nadało mu doktorat honorowy.

W 1902 roku reprezentował honorowo rząd Galicji w słynnym sporze pomiędzy Galicją a Węgrami o Morskie Oko w Tatrach. Rozprawa ta miała miejsce przed międzynarodowym sądem polubownym w Grazu. Współcześni nie mieli wątpliwości – wygrana strony galicyjskiej (de facto polskiej) była zasługą Oswalda Balzera, którego precyzyjny, świetnie udokumentowany, trwający cztery dni wywód przed sądem nie pozwolił na wydanie innego wyroku. Ustanowiona wtedy granica w Tatrach w rejonie Rysów i Żabiego obowiązuje do dzisiaj.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Oswald Balzer zaproponował i uzasadnił nazwę nowej waluty – złoty polski, domagał się skutecznie, aby Orzeł Biały posiadał Koronę, a nazwa państwa polskiego brzmiała Rzeczpospolita Polska.

W uznaniu zasług został w roku 1921, jako pierwszy uczony polski, odznaczony Orderem Orła Białego – najwyższym odznaczeniem cywilnym.

W roku 1932 odważnie występował przeciwko próbom ograniczenia przez sanację autonomii wyższych uczelni, czym zyskał podziw i uznanie środowisk akademickich.

Wśród licznych prac naukowych Oswalda Balzera znajdziemy m.in. tytuły: Geneza Trybunału Koronnego (1885), Reformy polityczne i społeczne Konstytucji 3 Maja (1891), Genealogia Piastów (1895), O następstwie tronu w Polsce. Studia historyczno-prawne (1897), O Morskie Oko. Wywód praw polskich przed sądem polubownym w Gradcu (Grazu)] (1906)), Historia Austrii w zarysie (Kraków 1915), Z zagadnień ustrojowych Polski (Kraków 1915), Stolice Polski 963-1138 (Lwów 1916), Skarbiec i archiwum koronne doby przed-jagiellońskiej (Lwów 1917), Królestwo Polskie 1295-1327 (t. I-III, 1919-1920).

Oswald Balzer zmarł we Lwowie 11 stycznia 1933 roku i pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim. Na zachowanym grobowcu jest napis, który znakomicie puentuje Jego piękne i pracowite życie – Deo et Patriae servibant (Bogu i Ojczyźnie służył).

W uznaniu zasług Jego imieniem nazwano drogę z Zakopanego do Morskiego Oka i jedną z ulic w mieście. Od roku 1937 jest również patronem I Liceum Ogólnokształcącego w Zakopanem.

Wybrane artykuły:

Mieczysław Rokosz – Oswald M. Balzer – uczony i obywatel
http://www.absolwencilo-zakopane.pl/balzer.htm

Roman Nowacki – Wybitni uczeni Uniwersytetu Jana Kazimierza – Oswald Balzer (1858-1933) http://www.lwow.com.pl/rocznik/balzer.html

Stanisław Nicieja – Moje Kresy. Obrońca Morskiego Oka

http://www.nto.pl/magazyn/reportaz/art/4172439,moje-kresy-obronca-morskiego-oka,id,t.html

Wojciech Wilczek – Oswald Balzer obrońca Morskiego Oka

http://tpn.pl/files/news/editor/files/Foldery/Oswald%20Balzer.pdf